ABC trudnego zachowania - behawioralny model analizy zachowań

 Jak radzić sobie z trudnymi zachowaniami dzieci?

Zanim spróbujemy odpowiedzieć sobie na to pytanie, zajmijmy się kryteriami oceny trudnego zachowania:

• zachowanie jest niewłaściwe pod względem charakteru lub natężenia, biorąc pod uwagę wiek lub poziom rozwoju danej jednostki, 
• zachowanie jest niebezpieczne dla jednostki przejawiającej je, 
• zachowanie jest niebezpieczne dla innych,
• zachowanie powoduje poważny stres osób mieszkających i pracujących z daną osobą,
• zachowanie w niedopuszczalny sposób zaburza jakość życia innych osób
• zachowanie stanowi dodatkowe poważne niebezpieczeństwo dla danej jednostki, gdyż blokuje jej możliwości zdobywania nowych umiejętności i doświadczeń.

Czynniki wpływające na zachowanie trudne:

• zaskoczenie - często pojawia się nieoczekiwanie
• niemoc - jego siła może przewyższać nasze możliwości i umiejętności
• irracjonalność - zachowanie takie może zostać "aktywowane" przez niezauważalny bodziec
• niewiedza - dysponujemy zbyt skromną wiedzą na temat praw rządzących zachowaniem
• lęk - uczucie to towarzyszy nam często już przy pierwszych symptomach, zapowiadających pojawienie się zachowania trudnego. 
• cykliczność - zachowania takie mają tendencję do powtarzania się 
• zagubienie - oczekiwania środowisk, takich jak dom, szkoła, społeczeństwo nie zawsze są zgodne
• niekonsekwencja - odchodzimy świadomie lub nieświadomie od przyjętych ustaleń 
• przyzwyczajenie - wraz z upływem czasu przestajemy dostrzegać zachowania, które w obiektywny sposób odbiegają od normy.

Wśród zachowań trudnych możemy wyróżnić:

1. Zakłócające - stanowią one zagrożenie dla nauki dziecka oraz dla jego dopasowania się do warunków domowych. Mogą to być wybuchy złości, pochrząkiwanie, plucie, ucieczki od pracy, autostymulacje
2. Autodestrukcyjne - zagrażają one zdrowiu lub życiu dziecka. Przejawiają się w gryzieniu własnego ciała, uderzaniu głową w twarde powierzchnie, nie respektowaniu zagrożeń
3. Agresywne - wymierzone są one w zdrowie lub życie innych osób. Należą do nich takie formy działania jak: bicie, gryzienie, duszenie, napieranie ciałem

Na zachowania trudne należy zawsze patrzeć z perspektywy modelu ABC  czyli:

A- Bodziec 

Wydarzenie poprzedzające, czyli to co miało miejsce przed pojawieniem się zachowania trudnego. Bodźcem może być wszystko, nawet zobaczenie sąsiada, zapach kawy, uczucie ciepła lub zimna.

B- Zachowanie

C- Konsekwencja zachowania dziecka 

Co wydarzyło się zaraz po wystąpieniu zachowania, do czego dąży dziecko, czego oczekuje, czasem co wymusza. Często będzie to uwaga rodziców, rówieśników, rodzeństwa, odpuszczenie zadania domowego, opuszczenie lekcji

Uwaga prawidłowo przeprowadzona obserwacja w oparciu o sekwencję A-B-C powinna dać nam odpowiedź:

A- co może wywołać dane zachowanie i co można zrobić aby zmniejszyć prawdopodobieństwo jego wystąpienia

B- jakie zachowania wymagają interwencji 

C- jak zareagować, gdy dane zachowanie wystąpi 

Zapamiętaj:

• żadne zachowanie nie dzieje się bez przyczyny. Każde zachowanie ma na celu uzyskanie pewnych konsekwencji. 
• podłożem wielu trudnych zachowań jest często niezrozumienie przez dziecko: co ma zrobić? kiedy ma zrobić? jak ma zrobić?
• minimalizowaniu ilości i jakości trudnych zachowań sprzyja:

a) uporządkowane otoczenie bez zbędnych bodźców

b) bezpieczeństwo, czytelna struktura, jasne oczekiwania

c) odpowiednia atmosfera

d) dzieci z deficytami mają ograniczony zakres pola uwagi i ogniskują ją na mniejszych cząstkach, niż przeciętne dzieci w podobnym wieku. Inaczej mówiąc nie są w stanie odebrać wszystkiego ,co nauczyciel pokazuje

e) polecenia powinny być wyraźne i  jasne, należy wyeliminować ozdobniki słowne

f) uczeń za pomocą trudnych zachowań może starać się wymóc na osobach dorosłych , by te zrezygnowały ze stawiania ich w sytuacjach zadaniowych, które są integralną częścią naszego życia

g) Jeżeli chcemy wyłapać konkretne zachowanie należy przeprowadzić obserwację kilkukrotną, żebyśmy naprawdę byli pewni wszystkiego, co wpisaliśmy pod konkretną literką. Warto obserwację zapisywać w tabelce ze schematem np.: data, bodziec, zachowanie, konsekwencja.